Nguồn gốc khoa Tử vi
Bộ Tử vi kinh (tức Tử vi chính nghĩa) có phần Hy Di tiên sinh liệt truyện viết rằng:
“Tiên sinh làu thông Dịch lý, Thiên văn, Hình tượng, Lịch số, Địa lý. Nhận thấy các khoa này đều có uyên nguyên với số mạng nhân sinh, tiên sinh khải ngộ và soạn ra bộ Tử vi kinh, truyền lại cho đức Thái Tổ nhà ta.”
Từ đó, có thể kết luận rằng khoa Tử vi được đặt nền tảng trên các cơ sở:
- Học thuyết Âm-Dương Ngũ Hành của Dịch lý.
- Thiên văn học, dựa trên sự biến chuyển của các tinh đẩu.
- Hình tượng học, nghiên cứu về hình dáng vũ trụ, con người và thú vật.
- Lịch số, ứng dụng Thiên văn học để tính sự tuần hoàn của vũ trụ, ngày, tháng, năm.
- Địa lý (Phong thủy), nghiên cứu về mối quan hệ giữa con người với địa phương, hướng nhà, khí hậu, v.v.
1. Tiểu sử Hy Di tiên sinh
Hy Di tiên sinh, họ Trần, húy Đoàn, tự Hy Di, người đất Hoa Sơn, nay thuộc phía Nam huyện Hoa Âm, tỉnh Thiểm Tây. Tiên sinh sinh non tháng, đến hai tuổi mới biết đi, thuở nhỏ thường đau yếu liên miên. Việc học văn không thông, học võ không đủ sức, nhưng tiên sinh thường theo phụ thân ngao du khắp nơi.
Thân phụ tiên sinh là một nhà Thiên văn, Lịch số nổi danh thời đó. Năm sinh của tiên sinh không được ghi chép rõ ràng, nhưng dựa theo bộ Triệu Thị Minh Thuyết Tử vi kinh, khi yết kiến Tống Thái Tổ Triệu Khuông Dẫn vào niên hiệu Càn Đức nguyên niên (963), tiên sinh tự nhận: “Ngô kim nhật thất thập hữu dư” (tôi năm nay đã hơn 70 tuổi). Do đó, tiên sinh có thể ra đời khoảng năm 888–893 (niên hiệu Vạn Đức nguyên niên đời Đường Hy Tông đến niên hiệu Cảnh Phúc nguyên niên đời Đường Chiêu Tông).
Tiên sinh bắt đầu học Thiên văn năm 8 tuổi. Theo Triệu Thị Minh Thuyết Tử vi kinh:
“Khi tiên sinh tám tuổi, còn thơ dại, lúc nào cũng ngồi trong lòng thân phụ. Một hôm, phụ thân phải tính ngày giờ mưa bão trong tháng, bị tiên sinh quấy rầy, bèn dắt ra sân và chỉ lên trời:
- Con có thấy sao Tử Vi kia không?
Đáp:- Thấy.
Lại chỉ sao Thiên Phủ và hỏi:- Con có thấy sao Thiên Phủ kia không?
Đáp:- Thấy.
- Vậy con đếm xem có bao nhiêu sao đi theo Tử Vi và Thiên Phủ?
Phụ thân tiên sinh tưởng sẽ mất nửa giờ để đếm. Không ngờ ông vừa vào nhà, tiên sinh đã chạy vào thưa:- Con đếm xong rồi. Đi theo Tử Vi có năm sao, thành sáu sao. Đi theo Thiên Phủ có bảy sao, thành tám sao.”
Từ đó, tiên sinh được phụ thân tận tình truyền dạy khoa Thiên văn và Lịch số.
2. Hy Di tiên sinh truyền thụ cho vua Tống
Một giai thoại nổi tiếng trong giới nghiên cứu Tử vi kể rằng Hy Di tiên sinh đã dùng Thiên văn và Tử vi để dự đoán chính xác hai đứa trẻ nghèo đói sẽ trở thành vua. Bộ Tử vi chính nghĩa, phần Hy Di liệt truyện, kể lại:
“Một hôm, tiên sinh dẫn đệ tử ra sân xem Thiên văn, chợt nói:
- Thật kỳ lạ!
Đệ tử nhìn theo tay tiên sinh chỉ, thấy sao Tử Vi và Thiên Phủ đi vào vùng sao Phá Quân và Hóa Kỵ, ánh sáng chiếu xuống núi Hoa Sơn. Tiên sinh nói:- Tử Vi và Thiên Phủ tượng trưng cho đế vương. Nhưng nay hai sao này gặp Phá Quân (chủ nghèo đói) và Hóa Kỵ (chủ bần hàn), tức là hai vị Thiên tử chưa gặp thời phải đi ăn xin. Ngày mai, chúng ta sẽ xuống núi giúp họ.”
Hôm sau, tiên sinh cùng đệ tử gặp một thiếu phụ gánh hai thúng, mỗi thúng là một đứa trẻ khôi ngô. Tiên sinh hỏi:
- Bà gánh hai vị Thiên tử đi đâu vậy?
Thiếu phụ đáp:
- Đây là hai con tôi, Triệu Khuông Dẫn và Triệu Khuông Nghĩa, từ sáng tới giờ chưa có gì ăn.
Tiên sinh tính số, thấy Khuông Dẫn mang cách Tử, Phủ, Vũ, Tướng, được Tả, Hữu, Khoa, Quyền, Lộc củng chiếu, nhưng đại hạn đang gặp Kiếp, Kỵ nên bần hàn. Khuông Nghĩa cũng tương tự. Tiên sinh dự đoán cả hai sẽ làm vua khi đại hạn tới Khôi, Việt, Xương, Khúc. Tiên sinh liền cho thiếu phụ mười nén vàng, đổi lại được quyền sở hữu núi Hoa Sơn.
Năm 960, Triệu Khuông Dẫn thống nhất giang sơn, lập ra nhà Tống. Đến năm 963, quan địa phương dâng biểu về việc Hy Di tiên sinh tuyên bố sở hữu núi Hoa Sơn. Khi bị triệu kiến, tiên sinh xuất trình khế ước bằng vạt áo và đôi đũa từ Thái Hậu, khiến Tống Thái Tổ bàng hoàng nhớ lại ân đức xưa. Từ đó, vua kính trọng tiên sinh như bậc thầy.
3. Cái chết của Hy Di tiên sinh
Ngày mất của tiên sinh không rõ ràng. Theo Triệu Thị Minh Thuyết Tử vi kinh, niên hiệu Khai Bảo thứ ba (972), Tống Thái Tổ sai sứ đến Hoa Sơn thỉnh tiên sinh, nhưng đệ tử báo rằng tiên sinh đã ngao du sơn thủy ba năm không trở về. Sau hơn mười năm, đệ tử kết luận tiên sinh đã quy tiên và tự bầu người chưởng môn.
Tuy nhiên, việc thiếu sự thống nhất trong truyền dạy đã khiến khoa Tử vi về sau phát sinh nhiều dị biệt. Mỗi dòng phái giữ bí truyền, dẫn đến các cách lý giải khác nhau, đôi khi mâu thuẫn.
—Theo Trần Đại Sỹ—